کد مطلب:45282 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

آيا از ديدگاه اسلام , دين از سياست جدا نيست ؟

بـيـش از هر چيز , سزاوار است , معناي سياست روشن شود تا در پرتو آن , رابطه دين با سياست آشكار گردد . در ايـنجا براي واژه سياست , دو احتمال مطرح است :1 - سياست را به معناي تزوير و نيرنگ و به كار گرفتن هر نوع وسيله ممكن درجهت رسيدن به هدف بدانيم . ( هدف , وسيله را توجيه مي كند ) . بـديـهي است سياست بدين معنا , گذشته از اين كه سياست به معناي واقعي كلمه نبوده بلكه جز حيله و تقلب چيزي نيست و با دين سازگار نمي باشد . 2 - آن كـه سـياست را به معناي تدبير امور زندگي يك جامعه از طريق اصول صحيح اسلامي در زمينه هاي گوناگون , تفسير نماييم . سـيـاسـت بـه ايـن معنا كه همان اداره امور مسلمانان در پرتو قرآن و سنت است , جزءدين بوده و هرگز از هم جدا نمي باشد . ايـنـك بـرخـي از دلايـل هـمـاهـنـگي دين با سياست و لزوم تشكيل حكومت را يادآور مي شويم :روشن ترين گواه اين گفتار , روش پيامبر گرامي در دوران پر فراز و نشيب رسالت است . با مطالعه گفتار و كردار رسول خدا , بسان آفتاب , روشن مي گردد كه آن حضرت , از آغاز دعوت خـويـش , درصدد پديد آوردن يك حكومت نيرومند , بر پايه ايمان به خدا بود كه توانايي پي ريزي طرح ها و برنامه هاي اسلام را داشته باشد . شايسته است در اينجا به برخي از شواهدي كه بيانگر اين همت بلند پيامبر است ,اشاره كنيم . پـيامبر , پايه گذار حكومت اسلامي است :1 - آنگاه كه رسول خدا ماموريت يافت تا دعوت خود را آشكار سازد , با روش هاي گوناگون , به تشكيل هسته هاي مبارزه و هدايت و گردآوري نيروهاي مـسـلـمـان پـرداخت ودر اين راستا , با گروه هايي كه از دور و نزديك به زيارت كعبه مي آمدند , مـلاقات مي كرد و آنان را به سوي اسلام دعوت مي نمود و در اين ميان , با دو گروه از مردم مدينه در محل عقبه به گفتگو نشست و آنان پيمان بستند تا آن حضرت را به شهرخود دعوت كنند و از او حـمـايـت نـمـايـند (1) و بدين سان , نخستين گامهاي سياستگذاري آن حضرت , در جهت تاسيس دولت اسلامي , برداشته شد . 2 - رسـول خدا , پس از هجرت به شهر مدينه اقدام به پايه گذاري و تشكيل يك سپاه نيرومند و با صلابت پرداخت , ارتشي كه در دوران رسالت وي , در هشتاد و دو نبردگوناگون , شركت نمود و با پيروزي هاي درخشان خود , موانع تشكيل حكومت اسلامي رااز سر راه اسلام برداشت . 3 - پـس از استقرار حكومت اسلامي در مدينه , پيامبر صلي اللّه عليه و آله با اعزام سفيران و ارسال نامه هاي تاريخي , با قطبهاي نيرومند سياسي و اجتماعي عصر خود ,ارتباط برقرار كرد و با بسياري از سران گروه ها , پيمان اقتصادي , سياسي و نظامي بست . تاريخ زندگاني پيامبر صلي اللّه عليه و آله ويژگي هاي نامه هاي آن حضرت به : كسري امپراطور ايـران , قـيـصـر پـادشـاه روم , مـقـوقس سلطان مصر , نجاشي فرمانرواي حبشه و ديگر زمامداران آن زمان را ضبط نموده است . برخي ازمحققان , اكثر نامه هاي ياد شده را در رساله اي جداگانه گرد آورده اند . (2)4 - رسول خدا به منظور پيشبرد اهداف اسلام و انسجام هر چه بيشتر پايه هاي حكومت اسلامي , براي بسياري از قبايل و شهرها فرمانروا تعيين كرد . بـه عـنـوان مثال نمونه اي از اقدام آن حضرت در اين زمينه را مي آوريم :پيامبر گرامي , رفاعه بن زيـد را بـه عـنوان نماينده خود , به سوي قبيله خويش ,اعزام نمود و طي نامه اي چنين نگاشت : بسم اللّه الرحمن الرحيم , ( هذا كتاب ) من محمد رسول اللّه صلي اللّه عليه وآله لرفاعه بن زيد اني بعثته الي قومه عامه و من دخل فيهم يدعوهم الي اللّه والي رسوله فمن اقبل منهم ففي حزب اللّه و حزب رسوله و من ادبر فله امان شهرين . (3)- به نام خداوند بخشنده مهربان , اين نامه اي است از محمد پيامبر خدا براي رفاعه بن زيد . من او را به جانب قوم خود و توابع گسيل داشتم تا آنان را به سوي خدادعوت كند . پـس هـر كس دعوت وي را بپذيرد , از حزب خدا و پيامبر خواهد بود و هركس از او روي بگرداند , تنها دو ماه فرصت امان دارد . با در نظر گرفتن اينگونه رفتارها و اقدام ها از پيامبر صلي اللّه عليه و آله شكي نيست كه وي از آغاز بـعـثـت , درصدد تشكيل يك حكومت نيرومند بوده تا در پرتو آن ,احكام جهان شمول اسلام , در تمام زواياي زندگاني جوامع بشري , تحقق يابد . آيـا كارهايي از قبيل پيمان بستن با گروه ها و قبايل متنفذ , بنيان گذاري ارتشي نيرومند , اعزام سـفـيـر به كشورهاي مختلف , هشدار دادن به پادشاهان و فرمانروايان و مكاتبه با آنان , و گسيل داشتن استانداران و فرمانداران به شهرها و بخشهاي دور و نزديك و امثال اين كارها , جز سياست - بـه معناي تدبير و اداره شوون جامعه - نام ديگري دارد ؟گذشته از سيره پيامبر , رفتار خلفاي راشـديـن براي مسلمانان و بخصوص روش اميرمومنان علي بن ابي طالب عليه السلام براي هر دو گـروه شـيـعـه و سـنـي , در زمان خلافت و حكومت خويش نير , بر هماهنگي دين با سياست گواهي مي دهد . دانـشمندان هر دو گروه اسلامي , دلايل گسترده اي از كتاب و سنت بر لزوم حكومت ومديريت امور جامعه , اقامه كرده اند كه به عنوان نمونه , برخي از آنها را يادآورمي شويم :ابوالحسن ماوردي در كـتاب خود احكام السلطانيه مي گويد : الامامه موضوعه لخلافه النبوه في حراسه الدين و سياسه الدنيا , و عقدها لمن يقوم بها في الامه واجب بالاجماع . (4)- امـامـت و حـكـومـت , بـه منظور جانشيني و پيگيري نبوت , قرار داده شده است , تاموجب پـاسـداري از دين و سياست و تدبير امور دنيا گردد , و برقراري حكومت براي كسي كه آن را بر پا مي دارد , به اتفاق و اجماع مسلمانان , واجب است . اين دانشمند اسلامي , كه يكي از علماي مشهور اهل سنت است , در مقام اثبات اين معنا , به دو نوع دليل , اشاره مي نمايد :1 - دليل عقلي2 - دليل شرعي در مورد دليل عقلي , چنين مي نگارد : لما في طباع العقلاء , من التسليم لزعيم يمنعهم من التظالم , و يفصل بينهم في التنازع و التخاصم , و لولا الولاه لكانوا فوضي مهملين و همجا مضاعين . (5)- زيـرا ايـن در سـرشت خردمندان است كه از رهبري پيروي نمايند , تا آنان را از ستم كردن بر يكديگر باز دارد و به هنگام نزاع , آنان را از هم جدا سازد و اگرفرمانروايان نباشند , مردم پراكنده و آشفته مي گردند و كارآمدي خود را از دست مي دهند . و در مورد دليل شرعي چنين مي گويد : و لكن جاء الشرع بتفويض الامور الي وليه في الدين , قال اللّه عـزوجـل : *( يـاايـهـا الـذيـن آمـنـوا اطيعوا اللّه واطيعوا الرسول و اولي الامر منكم )* ففرض عليناطاعه اولي الامر فينا و هم الائمه المتامرون علينا . (6)- ولي , دليل شرعي بر واگذاري كارها به ولي و فرمانرواي در دين , وارد شده ,خداوند بزرگ مـي فرمايد : اي ايمان آورندگان , از خدا و پيامبر و صاحبان امرپيروي كنيد ) پس خدا پيروي از صاحبان امر را بر ما واجب فرموده و آنان پيشوايان و فرمانروايان بر ما هستند . شـيـخ صدوق به نقل از فضل بن شاذان روايت مي كند كه به امام علي بن موسي الرضاعليه السلام منسوب است , در ضمن اين روايت بلند , فرازهايي از سخنان آن حضرت پيرامون ضرورت تشكيل حـكـومت , وجود دارد كه برخي از آنها را يادآور مي شويم : انا لا نجد فرقه من الفرق و لا مله من الـملل بقوا و عاشوا الا بقيم و رئيس لمالابد لهم منه امر الدين و الدنيا فلم يجز في حكمه الحكيم ان يـتـرك الـخـلـق لما يعلم انه لابد لهم منه و لاقوام لهم الا به فيقاتلون به عدوهم و يقسمون به فيئهم ويقيمون به جمعتهم و جماعتهم و يمنع ظالمهم من مظلومهم . (7)- مـا هيچ گروه و امتي را نمي يابيم كه بدون فرمانروا و رئيس , بتواند به زندگي وبقاي خود ادامه دهد ; فرمانروايي كه در شوون دين و دنيا به او نياز است . پس ,از حكمت خداوند حكيم به دور است كه مردم را از آنچه بدو نياز دارند و بدون آن نمي توانند روي پاي خود بايستند , فرو گذار نمايد . پس مردم , همراه با فرمانروابا دشمنان خود مي جنگند و به حكم او , غنيمت ها و دست آوردهاي در جـنـگ را تـقسيم مي كنند و به فرمان او , نمازهاي جمعه و جماعت را بر پا مي دارند و حاكم است كه ستمگران را از ستمديدگان , باز مي دارد . البته , تشريح همه روايات و تحليل سخنان گوناگون فقهاي اسلامي , از ديدگاه فقاهت , در اين نوشتار كوتاه , نمي گنجد و بايد در كتاب مستقلي بيان گردد . با بررسي فراگير فقه اسلامي نيز روشن مي گردد كه بخش بزرگي از قوانين شرعي , بدون بر پا كردن يك حكومت نيرومند , تحقق نمي پذيرد . اسلام , ما را به جهاد و دفاع و داد خواهي از ستمگر و حمايت از ستمديده و اجراي حدود و تعزيرات شـرعـي و امر به معروف و نهي از منكر در چهارچوبي گسترده وبرقراري يك نظام مالي مدون و پـاسـداري از وحـدت جـامـعـه اسـلامـي , دعوت مي كند و روشن است كه اهداف ياد شده بدون برخورداري از يك نظام توانا و حكومت منسجم ,نمي تواند جامعه عمل بپوشد ; زيرا حمايت از شرع مقدس و دفاع از حريم اسلام , به ارتشي سازمان يافته نياز دارد و تشكيل يك چنين سپاه نيرومند , مستلزم برپايي حكومتي قوي بر پايه ارزشهاي اسلامي است . هـمـچـنـيـن , اجـراي حدود و تعزيرات به منظور برپا داشتن فرايض و پيشگيري از گناهان و نيز گـرفـتـن حـق سـتـمـديدگان ازستمكاران و ساير موارد ياد شده , بدون يك نظام و تشكيلات هماهنگ و توانا , امكان پذير نمي باشد و يا موجب آشوب و هرج و مرج مي گردد . گرچه دلايل لزوم برپايي حكومت در اسلام , به آنچه بيان گرديد , محدود نمي شود ولي از دلايل يـاد شـده بـه خـوبـي روشن مي گردد كه نه تنها دين از سياست جدا نيست , كه تشكيل حكومت اسـلامـي بر پايه نظام ارزشي شرع انور , يك ضرورت غير قابل اجتناب ووظيفه جوامع اسلامي در سراسر جهان مي باشد .

---

شيعه پاسخ مي دهد
حسيني نصب - سيد رضا 1 - سيره ابن هشام , ج 1 , ص 431 , مبحث عقبه اولي , ط 2 , مصر . 2 - مانند : الوثاق السياسيه ( محمد حميد اللّه ) و مكاتيب الرسول ( علي احمدي ) . 3 - مكاتيب الرسول , ج 1 , ص 4144 - الاحكام السلطانيه ( ماوردي ) , باب اول , ص 5 , ط 1